პრობლემური ქცევის მართვა კლასში

პრობლემური ქცევის იდენტიფიცირება

როდის არის ქცევა პრობლემური?

ქცევა მაშინ არის პრობლემური თუ ის

•   xels uSlis bavSvs socialur urTierTobebSi

•  saxifaToa Tavad bavSvisTvis an sxvebisTvis

•   xelis SemSlelia bavSvis ganviTarebisTvis

• is xdeba Zalian xSirad (Warbi qceva) an Zalian iSviaTia (deficituri qceva) an is xdeba araswor adgilas Tu dros.

rodesac პრობლემურ qcevaze vmuSaobT,  pirobiTad პრობლემური qceva SegviZlia or formad gavyoT:

  1. iseTi qceva (deficituri), romlis gazrdac gvsurs da

  2. iseTi qceva (Warbi), romlis Semcirebac gvsurs

როგორ განვმარტოთ პრობლემური ქცევა?

ქცევის განმარტება არის პრობლემური ქცევის აღწერა მარტივი სიტყვებით, რომელიც არ შეიცავს შეფასებით სიტყვებს, მაგალითად, როგორიცაა, ცუდი, კარგი, ძალიან და სხვა.

   მაგ: გვითხრეს, რომ ნინო მეცადინეობს, რას გვეუბნება ეს წინადადება? ნინოს ქცევა უფრო ადვილი წარმოსადგენი იქნება თუ აღწერილი იქნება ასე: ნინო კითხულობს გვერდებს სახელმძღვანელოდან,  აღნიშნავს წინადადებებს ტექსტში, აკეთებს მათემატიკის სავარჯიშოებს და სხვა.

   თქვენს მიერ ქცევის აღწერა უნდა იყოს  რაც შეიძლება ზუსტი. ბუნდოვანი აღწერა ან ზოგადი იარლიყი, როგორიცაა ,, აგრესიული ქცევა”, არ წარმოადგენს ქცევით განმარტებას.

პრობლემურ ქცევაზე დაკვირვება

ქcevაs aqvs sixSire, xangrZlivoba da intensivoბა

qcevis sixSire:

•      qcevis sixSiris dasadgenad, Cven viTvliT Tu ramdenjer vlindeba CvenTvis saintereso qceva

qcevis xangrZlivoba

qcevis xangrZlivobis dasadgenaT Cven viTvliT Tu ramden xans vlindeba CvenTvis saintereso qceva                                     

   qcevis intensivoba

•      qcevis intensivobis dasadgenad Cven viTvliT Tu ramdenad Zlier (rogori ZaliT) vlindeba CvenTvis saintereso qceva.

ქცევის ganmtkiceba

  ganmtkiceba aris procesi, roca qceva Zlierdeba misi uSualo Tanmdevi Sedegebis gamo _ es Sedegi uSualod Tan axlavs qcevas da qcevis gaZlierebas uwyobs xels.

ganmtkiceba arsebobs ori saxis

•   dadebiTi ( sasiamovno stimulis damateba)

•  uaryofiTi (damsjeli an usiamovno stimulis moSoreba)

ra aris ganmamtkicebeli?       

ganamamtkicebeli aris iseTi stimuli, romliTac vajildovebT, wavaxalisebT CvenTvis sasurvel qcevas.

rogor gavzardoT   ganmamtkiceblis efeqturoba?

amisTvis aucileblad unda gaviTvaliswinoT განმამტკიცებლის:

•  დrouloba

•  SezRudva

• mobezreba

ქცევის ჩაქრობის სტრატეგიები

• დაგეგმილიიგნორირება

• შექება

dagegmili ignoriრება

•      aris qcevis ignorireba anu yuradRebis ar miqceva, romelic gansazRvravs qcevis gamovlenis sixSiris, intensivobis an xangrZlivobis Semcireba _ Caqrobas.

 Seqeba

•    Seqeba mimarTulia sasurveli qcevis gamovlenis dafiqsirebaze, yuradRebis miqcevaze da am qcevis gamovlenis gazrdas emsaxureba.

 დასჯა

•      dasja aris Sedegi, magram ara bunebrivi Sedegi, ramdenadac is gamowveulia sxva pirovnebis mier.

arsebobs რამდენიმე mizezi, rac dasjis gamoyenebas sariskos xdis:

•   pirovneba, romelic fizikurad sjis, aswavlis fizikur agresias.

•   bavSvi SeiZleba gaunawyendes იმ pirovnebas, romelic sjis.

•    მასწავლებლებისათვის ხელმისაწვდომი დასჯის ტიპის ეფექტი, ჩვეულებრივ, დროებითია. დასჯილი ქცევა მხოლოდ მცირე დროით მიიმალება და კვლავ აღდგება, როგორც კი დასჯა შეწყდება ან ბავშვი მას მიეჩვევა;

•   დასჯას ხშირად მივყავართ ბავშვის მიერ უფრო ეშმაკური ტაქტიკის შემუშავებამდე. ბავშვი სწავლობს არასასურველ ქცევაზე პასუხისმგებლობის დაფარვის სტრატეგიებს, როგორიცაა ტყუილი;

•   როდესაც დასჯა ხორციელდება, მასწავლებელი ყურადღებას წარმართავს ცუდი ქცევისაკენ. კვლევა გვიჩვენებს, რომ სასურველი ქცევისაკენ ყურადღების წარმართვა უფრო ეფექტურია, ვიდრე არასასურველი ქცევისაკენ. ამრიგად, უმჯობესია ბავშვი შევაქოთ კარგი ქცევისათვის ან ვთხოვოთ იმუშაოს წყნარად, ვიდრე დავსაჯოთ ის ცუდი ქცევისათვის ან ვუბრძანოთ შეწყვიტოს ხმაური;

•   დასჯა, განსაკუთრებით როდესაც ის საჯარო და უსამართლოა, აძლევს ბავშვს გაკვეთილს, რომ ძლიერმა უნდა დაჩაგროს სუსტი;

•   ყოველთვის არსებობს საფრთხე, რომ ყველა იმ ბავშვს, რომელიც განსაკუთრებულადაა ორიენტირებული იმაზე, რომ ყველაფერში კარგი იყოს, დასჯის შიში შეუზღუდავს ორიგინალობასა და კრეატულობას.

zekoreqcia

dasjis erT-erT saxeobas warmoadgens. is efeqturia, radgan ar aqvs dasjis uaryofiTi maxasiaTeblebi

შემოგთავაზებთ  ილუსტრაციას:

q  ბავშვი რძის სმისას რძეს იატაკზე ღვრის. ზეკორექციის გამოყენების შემთხვევაში ჩვენ მას მოვაწმენდინებთ სამზარეულოს იატაკს მას შემდეგ, რაც იგი დაღვრის რძეს.

    ამ პროცედურაში ხაზი ესმევა იმას, რომ არასასურველი ქცევის გამოვლენის შედეგად, ამ ქცევის განმახორციელებელს უხდება რაიმე უსიამოვნოს კეთება.

არსებობს ზეკორექციის პოზიტიური კორექციის პროცედურაც

• ბავშვი წერს კედლებზე. ამის შედეგად მას ვსვამთ და ვაწერინებთ ფურცლებზე.

•  ბავშვი აფუჭებს წიგნებს – მას ვაკითხებთ წიგნებს.

ზეკორექციის გამოყენების წესები

•   კორექციის პროცედურა გარკვეული ლოგიკით დაკავშირებული უნდა იყოს არასასურველ ქცევასთან. ბავშვი აფურთხებს იატაკზე – ბავშვი წმენდს იატაკს. ბავშვი ამოხევს ფურცელს – ბავშვი აწებებს ფურცელს.

•   ზეკორექციის გამოყენება ხდება უშუალოდ არასასურველი ქცევის შემდეგ.

•  ზეკორექცია წარმოადგენს დასჯის ფორმას. ამიტომაც შეეცადეთ არ გამოხატოთ ბავშვის მიმართ სითბო; ამ პროცესის დროს არ მისცეთ ჭამის და მეგობრების გარემოცვაში ყოფნის საშუალება.

• ზეკორექციის პროცედურაში ჩართული უნდა იყოს მხოლოდ ის პირი, რომელმაც განახორციელა არასასურველი ქცევა. ეს პროცესი არ გადააქციოთ თამაშად და არ ჩარიოთ სხვები მისახმარებლად.

• არასასურველი ქცევის შედეგად ,,დარღვეული გარემო”  ზეკორექციის შედეგად უნდა აღსდგეს

•   აუცილებლად უნდა მოხდეს არასასურველი ქცევის ალტერნატივის სწავლება

•   უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ზეკორექციის პროცედურის გამოყენება მოითხოვს დიდ დროს. ეს დრო კი აკლდება სასწავლო პროცესს

•   ზეკორექცია წარმოადგენს არასასურველი ქცევის შემცირების პროცედურას და არ არის ინსტრუმენტი ბავშვთან ანგარიშსწორებისთვის. ,,შენ დღეს გაკვეთილზე ცუდად იქცეოდი, ამიტომ მე შენ საკლასო ოთახს დაგახვეტინებ”

კლასის წესები

•  რუტინის აუცილებელი შემადგენელი ნაწილია კლასის წესები, რაც კლასის დღიური აქტივობების თანმიმდევრობას და სტრუქტურას უზრუნველყოფს;

•   ქცევის წესების შემუშავება რეკომენდირებულია ხდებოდეს წლის დასაწყისშივე;

•   ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ წესების შემუშავების პროცესში მოსწავლეებიც იყვნენ ჩართულნი, არ არის რეკომენდირებული ბავშვებისთვის წესების მზა ვარიანტების მიწოდება;

•  კლასის წესების შემუშავებისას მნიშვნელოვანია ბავშის ასაკის გათვალისწინებაც;

კლასის წესების შემუშავებისას გაითვალისწინეთ შემდეგი:

•   გააცანით მოსწავლეებს სასკოლო წესები და დისციპლინის პროცედურები - ზოგადად რა ქცევებია მისაღები სკოლაში;

•   ჩართეთ მოსწავლეები კლასის წესების შემუშავების პროცესში;

•  შეარჩიეთ წესების ჩამონათვალი და განსაზღვრეთ რაოდენობა. კვლევები ადასტურებს, რომ შესრულებადი წესების მაქსიმალურ რაოდენობას წარმოადგენს 6 ძირითადი წესი;

•   მაქსიმალურად გაამარტივეთ წესები;

•   წესები უნდა იყოს კონკრეტული და სპეციფიური;

•   ყოველი წესი კონკრეტულად უნდა იყოს ფორმულირებული. წესში მოცემული უნდა იყოს ბავშვისგან მისაღები ქცევა და არა პრობლემური ქცევის აკრძალვა;  წესის პოზიტიურად ფორმირება მოსწავლისთვის პირდაპირი მინიშნებაა იმის შესახებ თუ როგორ უნდა მოიქცეს ის, ნაცვლად იმის, თუ როგორ არ უნდა მოიქცეს;

•   თავი აარიდეთ წესების დუბლირებას;

•   გააცანით კლასის წესები მშობლებს;

•   წესი უნდა იყოს მაქსიმალურად მარტივი, კონკრეტული და სპეციფიური, რაც გამორიცხავს  სუბიექტურ ინტერპრეტაციას და უზრუნველყოფს სამართლიანობას;

წესების დაცვის უზრუნველყოფა

•  მოსწავლეები წესებს დაიცავენ იმ შემთხვევაში თუ მათ შესრულებას და დაცვას მასწავლებლის მხრიდან გარკვეული რეაგირება მოჰყვება.

მნიშვნელოვანია კონკრეტულად განისაზღვროს

1. რომელი ქცევა ჩაითვლება წესების შესაბამისად და რომელი დარღვევად;

2. რა შედეგები მოჰყვება წესების შესრულებას და რა დარღვევას;

•   გამოიყენეთ წახალისების სტრატეგიები დადებითი ქცევების გასამყარებლად:

1. მოსწავლის წახალისება თუ არასასურველ ქცევას შეწყვეტს და შეცვლის სასურველი ალტერნატივით;
2. მოსწავლის წახალისება თუ ის სასურველ ქცევას ახორციელებს შემოწმების მომენტში ან დადგენილი დროის განმავლობაში;

•   აუცილებელია განისაზღვროს წესების დარღვევაზე რეაგირების ფორმები;

•   ქცევაზე რეაგირებისას იყავით თანმიმდევრულნი;

•  გაითვალისწინეთ მოსწავლეების ინდივიდუალური თავისებურებები;

•   არავითარ შემთხვევაში არ ჩათვალოთ, რომ განსხვავებული მიდგომა  ერთი და იმავე დარღვევაზე უსამართლოა!

       მსგავსი მოპყრობა უარყოფს ბავშვებს შორის სხვაობას და მათ ინდივიდუალობას. ერთი და იმავე დასჯისა და წახალისების სტრატეგია მათზე უარყოფითად მოქმედებს. თავდაპირველად აუცილებელია იმის გარკვევა თუ რა ტიპის რეაგირება მუშაობს ეფექტიანად თვითოეულ მოსწავლეზე.